Kwestia ustalenia władzy rodzicielskiej w kontekście rozpadu współżycia małżonków z reguły stanowi główny punkt sporu podczas sprawy rozwodowej. Nie dziwi zatem fakt, że zakres obowiązków i praw rodziców wobec dziecka jest stosunkowo rozlegle opisany w ramach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zagadnieniem, które nie zostało tak kompleksowo opracowane — co znajduje również odzwierciedlenie w stosunkowo niewielkiej reprezentacji w faktycznym orzecznictwie — jest natomiast piecza naprzemienna. Co ciekawa, instytucja ta znajduje zastosowanie w wielu krajach europejskich, a także w USA czy Australii.
Czym jest piecza naprzemienna?
Samo pojęcie pieczy naprzemiennej dotyczy sposobu organizacji władzy rodzicielskiej, w którym oboje byłych współmałżonków sprawuje opiekę nad dzieckiem w jednakowym wymiarze, w ramach stworzonego przez siebie środowiska wychowawczego. Mamy tutaj do czynienia z sytuacją, w której podopieczny przez określony czas (dwa tygodnie, miesiąc, pół roku, etc.) przebywa z jednym z rodziców, a następnie przez taki sam okres pozostaje pod opieką drugiego. W tym przypadku zarówno matka, jak i ojciec dysponują pełnią władzy rodzicielskiej.
Przesłanki do orzekania pieczy naprzemiennej
Co ciekawa, termin pieczy naprzemiennej nie pojawia się bezpośrednio w ustawodawstwie — został on skonstruowany przez doktrynę i judykaturę. Sama postawa do posługiwania się tą instytucją jest więc dyskusyjna z punktu widzenia polskiego prawa. Obecnie taka forma sprawowania opieki jest możliwa za porozumieniem stron, ale również przy uznaniu sądu, że taki sposób uregulowania władzy rodzicielskiej będzie zgodny z dobrem dziecka (choć ustawodawca planuje uregulować tę kwestię).
W § 1 art. 107 k.r.o. możemy przeczytać, że “jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem”. Z uwagi na brak jasno określonej podstawy prawnej, tego typu okoliczności powinny być jednak ustalane w drodze wykładni.
Ocena instytucji pieczy naprzemiennej nie jest jednoznaczna. W opinii psychologów, warunkiem dobra dziecka jest w tym przypadku bezkonfliktowa relacja pomiędzy dwojgiem rodziców. Eksperci wykazują jednak obawy odnośnie do możliwej destabilizacji środowiska wychowawczego.