Myśląc o tym kiedy sąd może dokonać ingerencji we władzę rodzicielską sprawowaną przez rodziców nad małoletnimi dziećmi, innymi słowy zainteresować się sposobem wychowania dzieci, intuicyjnie myślimy od sytuacji kiedy rodzice pozostają w rozłączeniu. W tym przypadku intuicja nie zawodzi, bo w przypadku rozwodu sąd automatycznie musi zaingerować i orzec kto będzie sprawował pieczę nad dzieckiem i w jakim zakresie. Podobnie w przypadku rozstania rodziców żyjących w związku partnerskim, również wtedy najprawdopodobniej prędzej czy później, a w sytuacji konfliktu prędzej, dojdzie do sądowych ustaleń w tym zakresie.
Kiedy sąd ingeruje w życie rodziny?
Sąd rodzinny ma obowiązek przyjrzeć się sytuacji rodzinnej konkretnego dziecka zawsze wtedy gdy dostanie sygnał, że dzieje się coś niepokojącego. Niepokojący stan dziecka, zaniedbanie w sferze edukacji, zdrowia, w tym także rozwoju jeśli istnieje podejrzenie, że rodzice nie podejmują w tej kwestii adekwatnych działań, nieodpowiednie warunki mieszkalne, mogą spowodować wszczęcie postępowania przez Sąd w przedmiocie władzy rodzicielskiej.
Sąd rodzinny zbada również czy dziecko ma należytą opiekę kiedy stanie się ono ofiarą przestępstwa, w szczególności ze strony rodziców. Przestępstwo nie musi polegać wyłącznie na stosowaniu względem dziecka przemocy fizycznej czy psychicznej, ale także na przykład narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Należy liczyć się z zainteresowaniem sądu w aspekcie władzy rodzicielskiej także w sytuacji, gdy zachowanie dziecka wykazuje oznaki demoralizacji, skutkujące koniecznością zastosowania środków z ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Kto może zawiadomić sąd?
Każdy. Każda osoba, którą zaniepokoi sytuacja dziecka jest wręcz zobowiązana do zawiadomienia o tym sądu rodzinnego. Należy szczególnie podkreślić, że zawiadomienie o nieprawidłowej sytuacji dziecka można złożyć anonimowo. Zawiadamiający musi mieć świadomość, że jego działanie nie może być powodowane chęcią na przykład dokuczenia rodzicowi / rodzicom, lecz powinno być oparte na faktycznym przekonaniu, iż sytuacja dziecka jest nieprawidłowa. W praktyce najczęściej sądy otrzymują zawiadomienia od placówek edukacyjnych, do których uczęszczają dzieci, poradni psychologiczno-pedagogicznych, miejskich / powiatowych ośrodków pomocy rodzinie, przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, czy szpitali. Czasami zdarza się, że o niepokojącej sytuacji dziecka zawiadamiają inni członkowie rodziny, czy sąsiedzi.
Dość często sądy wszczynają sprawy dotyczące ograniczenia / pozbawienia władzy rodzicielskiej z urzędu, na przykład prowadząc sprawę o zobowiązanie do leczenia odwykowego w związku z uzależnieniem od alkoholu, czy leczenia psychiatrycznego, jeśli ustali, że pod opieką osoby, wobec której toczy się postępowanie znajduje się małoletni, czy na przykład prowadząc sprawę o eksmisję.
W jaki sposób sąd ingeruje we władzę rodzicielską?
Przede wszystkim sąd rodzinny musi faktycznie ustalić, czy sytuacja dziecka jest naprawdę nieprawidłowa. Jako adwokat rodzinny w Szczecinie prowadziłam sprawę w której zawiadomienie złożyła szkoła i okazało się ono pozbawione podstaw. Kiedy ingerencja sądu we władzę rodzicielską jest konieczna sąd ma wiele możliwości, aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie dziecka. Sąd może oddać dziecko pod pieczę drugiemu rodzicowi w sytuacji,
gdy rodzic, który do tej pory sprawował władzę rodzicielską nie daje gwarancji należytego jej wykonywania. Władzę rodzicielską drugiego rodzica sąd ogranicza, zawiesza, (w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu na przykład choroby, pobytu w zakładzie karnym), a nawet pozbawia władzy rodzicielskiej. Często spotykanym środkiem stosowanym przez sąd jest poddanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, który składa sądowi regularne sprawozdania z sytuacji rodziny. Równie często sąd zobowiązuje rodziców lub rodzica do pracy z asystentem rodziny. Czasami dobro małoletniego wymaga uczęszczanie przez niego do placówki wsparcia dziennego, przygotowania zawodowego lub
innej sprawującej częściowo pieczę nad dziećmi.
Sąd może skierować rodziców na terapię rodzinną, czy określić jakie czynności nie mogą być przez nich wykonywane bez zezwolenia sądu. Najbardziej drastycznym środkiem jest umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie rehabilitacji leczniczej. Należy pamiętać, że jeśli rodzic jest zdeterminowany do dokonania zmiany w swoim życiu i to uczyni, może z sukcesem zawalczyć o dziecko i przywrócenie pełnej władzy rodzicielskiej, co niejednokrotnie było udziałem prowadzonej przeze mnie kancelarii adwokackiej w Szczecinie.